BERMUDA

Faruk Myrtaj

Faruk Myrtaj

BERMUDA
Deri atë mbrëmje Ajo ishte njera nga ne.
Ngaqë ishte nja dy-tri gishtërinjë më e gjatë, apo ngaqë e shfaqnin të veçantë këmbët e saj, as sot nuk betohem dot se po them të vërtetën e vetëm të vërtetën që është një, por jam gati të dëshmoj deri në Gjyqin e Fundit që s’ishte kjo shtysa pse filluan ta përflisnin në qytet.
Mbase nuk e teproj të them nja dy fjalë për qytetin tone, jo thjesht si vendngjarje, por se vetëm aty mund të ndodhin pikërisht këto gjëra. Aty jetët janë si të karaktereve teatrorë. Ngjizen, ngrihen e rrëzohen brenda asaj hapësire, kohe dhe mjedisi të zgjedhur nga regjisori e skenografi.
Qyteti ndodhet midis tri kodrash. Në njerën prej tyre ngrihet spitali dhe materniteti, në tjetrën kisha dhe xhamia, teksa në të tretën janë vendosur burgu i qytetit dhe varrezat. Të tri kodrat lidhen nëpërmjet së njëjtës rrugë, e cila kalon në qendrën e qytetit. Nuk mund të dalësh nga shtëpia jote apo të nisesh për diku e të kthehesh, pa kaluar në qendër.
Të gjitha dritaret e ndërtesave dhe zyrave përqark sheshit sikur përgjojnë qendrën, vendin ku takohen tri rrugët që ngjiten dhe zbresin për në të tri kodrat. Në të gjitha orët e ditës dhe të natës shkallët e jashtme të atyre pak pallateve, dyqaneve, njësive tregëtare, këpucarisë, berberanës, orëndreqsit, bulmetores, bankës së kursimeve, magazinës ushqimore, postë-telegraf-telefonit, dentistit, zyrës së të plotëfuqishmit, janë plot me njerëz. Ulen aty dhe rrijnë e vështrojnë gjithçka që lëviz nëpër qytet.
Atë mbrëmje Ajo nuk doli në rrugë si herët e tjera. Ishte po Ajo, po ai trup, po ato rroba. Vetëm se fustani pranveror, i shkurtuar vetëm dy-tri gishtrinj, shfaqte njerën nga pjesët më të brishta të trupit të femrës: gjunjët. Secila prej nesh, femrave të tjera në qytet do ta dëshironim këtë fat, por asnjera prej nesh nuk do ta merrte përsipër të vepronte si Ajo. Mbase pikërisht ky shkak, pra që asnjera nga ne nuk do të mund të guxonte të dilte si Ajo, e pati shtyrë drejt atij veprimi të guximshëm dhe kryenec. Në të vërtetë ishte një ndryshim fare i vogël, aq i vogël, sa tani, pas disa vitesh nga ajo mbrëmje, tingëllon si diçka për të qeshur përmendja e tij.
Unë, si gjithë femrat e tjera në qytet, e dija se ç’do të ndodhte në sheshin qendror pas kësaj, siç e dinte edhe ajo vetë. Siç e dinë tërë lundërtarët, madje tërë lexuesit e librave me lundrime, rrezikimin e anijeve që lundrojnë në ujrat e Bermudës.
Megjithatë, Ajo kapërceu rrugicën e shtëpisë dhe bëri për nga qendra. Unë i shkova pas me të njëjtin hap, me të njëjtën qetësi e mënyrë të mbajtjes së kokës pa shprehur asgjë të veçantë, sikur s’kisha të bëja fare me të dhe me ç’kishte ndryshuar Ajo në veshjen e saj. As ajo nuk e pa të udhës të shfaqte ndopak vëmendje se ç’njerëz ndodheshin në rrugicë atë orë kur po dilte ajo. Nuk di pse më besohej se, për syrin e saj, unë isha shndërruar në njeri të padukshëm. Mbase thjesht për arsyen që përmenda më sipër: në vendin tim, ashtu si në vend të saj, do të dëshironte të ishte secila prej femrave të tjera të qytetit.
Syri im gjithësesi, m’a qartësoi konturin e trupit të saj dhe pas kësaj fitova qetësinë e mjaftueshme për të vënë re se ç’kishte ndryshuar në veshjen e asaj nate. Më erdhën në ndihmë edhe duart e saj që herë pas here shkonin atje ku i ishte zbuluar gjuri. Nuk e di përse, donte të bindej se e kishte bërë vërtetë atë ndryshim, a vuante mëdyshjen e vazhdimit apo të kthimit? Nga mënyra se si e hidhte hapin, ndjehej vendosmëria. Deri në lëvizjet më të vogla. Me një gëzim trishtak, u sigurova se ajo nuk do të kthehej prapa.
Ndryshimi u vu re nga gjithë ata që u gjendën jashtë atë orë dhe menjëherë sapo sapo Ajo hodhi hapat e parë në rrugicën që nxirrte në rrugën kryesore prej lagjes së saj. Gjithëshka frymore e asaj mbrëmjeje ishte kthyer me vështrin nga ajo. Tërë ai ngulim njerëzor atë mbrëmje ngjante si një qytet i populluar vetëm me lule dielli. Me lule nate, do të ishte më mirë të thosha.
Nuk di pse, por ndjeja dëshirën e papërballueshme për tu gjendur atje ku duhej, herë diku përpara, herë diku pas saj. Po e përsëris, nuk jam unë që e pëshpërita dhe e bëra lajm ndryshimin në gjunjët e saj. Nuk di se me ç’krah fërfërima e fustanit të saj arriti të fluturonte dhe të arrinte tek të ulurit e shkallëve përpara se Ajo vetë të arrinte atje. Më besoni për këtë që them. Dëshmoj sot dhe kurrë më.
Njerëzit e ndenjur të shkallëve prisnin që Ajo të shfaqej. Midis tyre spikaste e qeshura e Votimes, torollakes së post-telegrafës, vajzë e të zgjedhurit të përhershëm në Kuvendin e Qytetit, në seancat e të cilit ai flinte i lumtur. Kukurisja e saj si e pulave herë-herë bëhej si e gjelave, kur mburrej se ishte kandisur të dilte nga zyra për të parë atë që do të ndodhte. Aty ishte edhe Neti, postieri i urtë dhe i pafjalë i qytetit, që dukej sikur nuk prekej as nga gëzimet e as nga hidhërimet e telegrameve që shpërndante. Tek shkallët e berberanës ishte afruar Olja, e para femër për të cilën thuhej se po mësonte fshehurazi të bëhej berbere. Olja do të kishte pasur qejf të merrej me mjekrën e ndonjë burri, por kur në shesh u ndje frymëmarrja e nxituar e sehirxhinjve, tërë klientët e berberhanes, me mjekra gjysmë të rruara, kishin dalë tek shkallët dhe Olja i ndoqi pas. Tek stoli përpara zyrës së pushtetit, përbri Arkës së Kursimeve ku qytetarët paguanin faturat e dritës e të ujit, rrinte dhe priste edhe Dinia, korieri i pushtetit.
Ajo e la pas rrugicën e lagjes së saj dhe pa u nxituar, po bënte për nga qendra. Vazhdoja ta ndiqja nga pas. Në sigurinë e hapit të saj m’u duk se për herë të parë shprehej kënaqësia që rruga kalonte pikërisht atje, në qendër. Kur po i afrohej frymëmarrjeve të shpeshtuara që e prisnin, vura re se Ajo preku edhe një herë fundin e fustanit, si për tu bindur se ia vlente ta çonte punën e nisur deri në fund. Siguria e saj përcillej gjer tej rrugicave dhe rrugëve, tek vështrimet në ankth të vajzave dhe grave pas perdeve të dritareve. Sigurisht e dinte me mijëpërqind përgjimin tonë, që Ajo nuk harroi pa shkelur asnjerën prej rrugëve të qytetit. Kështu që iu desh të kalonte disa herë në qendër, për t’i ngjitur, e pastaj për t’i zbritur, të tria rrugët që çonin në të Tri Kodrat që qarkonin qytetin.
Papushim kujtoja atë bisedën e shkurtër me të, gjatë orës së së fiskulturës:
“E di ti që ke këmbët më të bukura të klasës?!”
“Vetëm të klasës?!”
“I ke vërtetë…”
“E di, e di se këmbët e mia janë!”
“Të tuat, por të tjerët t’i shohin!”
“Eh, kush na i sheh… Na shohin fustanet, fundet, pantallonat, po!”
“Vjen një ditë…”, i pata thene unë kot së koti, sikur të kisha ndonjë përvojë.
“Vjen një natë thuaj!” pati shtuar ajo e vendosur.
Mbase prej atij çasti do t’i kishte lindur mendimi ta shkurtonte me dy-tre gishtërinj gjatësinë e fundit apo të fustanit që do të vishte asaj mbrëmjeje pranvere. Isha e sigurt se nuk e kishte prerë. Vetëm sa e kishte palosur e pastaj e kishte hekurosur palën. Sigurisht që e kishte menduar se, sidoqë të shkonte puna, mbase do t’i duhej ta zgjaste përsëri.
E la për herë të tretë qendrën e qytetit, teksa në ajër ndjehej një si kundërmim qerpikësh dhe vetullash të djegura prej vështrimeve të pazakonta të njerëzve që bënin sehir aty. Bëri për nga rruga që çonte në spital, e fundit kjo në të vërtetë, tashmë paksa e lodhur dhe disi e trishtuar për atë që kishte marrë përsipër. Është ai çasti kur vetëm një fije e hollë e ndan fitoren nga humbja. Pikërisht aty, teksa ngjitej kodrës së tretë, mbase edhe Ajo, si unë dhe femrat e tjera të qytetit, u kujtua se pranë spitalit ndodhej edhe materniteti.
U kthye. Me vërtik. Por pikërisht kthimi, mbase edhe më shumë se shkuarja deri në fund në rrugën e maternitetit do të ishte rrënues. Shkelja në atë rrugë e bënte të motivuar dhe njëherësh të pafalshëm atë fustan të shkurtuar mbi gju.
Por ishte e qartë se vendosmërisht do të kalonte përsëri në qendër. Edhe pse tanimë dukej me të vërtetë e lodhur, e lodhur dhe e dëshpëruar. E pashë të nxitonte hapin, të mbyllte veshët, pastaj edhe sytë, më në fund edhe e tronditur nga vështrimet e pas-perdeve dhe të të ulurve tek shkallaret, nga e qeshura e harbuar e budallaqes Votime, nga goja e hapur prej habisë të postierit të pafjalë Neti, madje edhe nga trishtimi i mbytur në sytë e berberes Olja.
Çau vërtik përmes sheshit nën vështrimin e syve të përzhitur të shkallareve, të ngulitura tek gjunjtë e saj. E ecura dukej ende e sigurt, por unë që e kisha ndjekur prej kur doli nga shtëpia e vetë, e ndjeva se po i shteronin fuqitë dhe poi venitej dëshira për të vazhduar. E vetmja gjë që e mbante, ndoshta ishte fakti që po i afrohej fundit të zgjedhur prej saj. Ato caste ndjeva se kisha dëshirë t’i thosha se kishte bërë shumë, se tani mund të kthehej, nuk ishte e thënë t’i bënte ajo të gjitha, por ishim aty, në sheshin e madh të qendrës së qytetit. Nuk guxoja të flisja në prani të atyre njerëzve që vazhdonin ta përgjonin dhe t’i lagnin me vështrime këmbët e saj, diku aty tek gjunjët. Të bëhej se ishin metrat e fundit të lundrimit të saj, të fundit, në dallgët e marrëzisë së tyre të paadresuar. As për t‘i folur, as për ta prekur, nuk guxova atë natë, të paktën nëpërmjet gulçimave ta përmendja atë vajzë. Së paku të mos humbte në misterin e paqartë të asaj bermude qytetëse.
U rropata gjer në çastin e fundit, por nuk arrita ta kandisja veten deri atje sa t’i thërrisja, ta kujtoja se, sidoqoftë mund të kthehej, të kthehej pas, ose të dredhonte nëpër muzg, të futej në ndonjë nga ato oborret e shtëpive përdhese aty pranë, pastaj le të kapërcente ndonjë nga gardhet e ulët për në ndonjerën nga rrugicat me dalje tjetërkund. Nuk e bëra dot, mbase ngaqë, kush e di pse, isha e bindur se Ajo nuk ishte si ndonjë barkë e gjendur pa e ditur, fare rastësisht në atë shesh kurthesh të rrezikshëm. S’di pse, besova se nuk ishte ndonjë nga ata lundërtarët e papërvojë, që s’e merrte me mend se ku e kishte shtyrë deti i trazuar. Dukej së largu, ishte anije me disa busulla, nisur për të kaluar pikërisht aty, mes trekëndëshit të Bermudës.
Mbase më ishin mjegulluar edhe mua sytë, hajde le të themi që më ishin përlotur, si të femrave të tjera pas perdeve, në dritaret e dhomave me drita të shuara. Diçka duhej të kishte ndodhur që nuk po shihja dot më gjë. Pas një kohe përhumbjeje, nuk di sa zgjati kjo, po dëgjoja zëra të alarmuar dhe ca rrokje fjalësh se Ajo nuk ishte më. Dikush këmbëngulte se e kishte parë të rrëzohej tek këmbët e stolit ku ende rrinte Dinia, dikush thoshte se Ajo sikur donte të arrinte deri tek Arka e Kursimeve. Sikur atje të kishte për të paguar ndonjë faturë. Por për çfarë, për kë, do të paguante Ajo? Në emër të kujt?
Të nesërmen e në ditët që rrodhën më pas nuk e pa më njeri. Askush nuk çau kokën për fatin e saj. Të interesohesh për këso rastesh duhet të shkosh, të të presin dhe të përgjigjen diku, por kur e di se ajo mbrëmje nuk i vjen për osh kujtesës së një qyteti të tërë, bën mirë të heshtësh. Aq më keq kur të gjithë, edhe pse josheshin për të ditur diçka, zgjidhte të mbyllej në heshtjen e vetë.
Nëpërmjet këtij funerali heshtjeje dukej se e përcolli gjithë qyteti. Djemtë dhe ne shoqet e saj, tërë vajzat e qytetit, edhe Votimja me Oljan që fill pas kësaj u bë berbere, pa u përfolur nga askush, teksa çapiteshim të nesërmeve nëpër rrugët e qytetit, na bëhej sikur bartnim arkivolin e saj, që në të vërtetë askush nuk e pa me sy. Na dukej sikur e lëviznim deri aty ku ngriheshin kisha dhe xhamia, pastaj zbrisnim teposhtë, ndalnim për pak çaste në shesh, në qendër të qytetit, për ta përcjellë pastaj deri tek kodra tjetër ku ndodheshin burgu dhe varrezat. Por asnjë varr nuk u hap, asnjë fjalim lamtumire nuk u dëgjua. As emri dhe fotografia e saj nuk u panë në pllakën e ndonjë varri. As atehere, as sot e kësaj dite.
Kjo ishte ngjarja që ka ndodhur ca vite më pare. Tanimë ajo është harruar. Në të vërtetë s’ka asnjë shkak ta mbash mend, përderisa të gjitha gocat e qytetit, madje edhe gratë që i kanë kapërcyer të dyzetë e pesë vjetët, mbajnë fustane dhe funde të shkurtuar nga dy-tri gishtrinjë. Ajo megjithatë herë pas here iu shfaqet në ëndërr njerëzve dhe ata, kur zgjohen, bëjnë sikur as në ëndërr nuk kanë punë me të.
E rrëfeva këtë histori pa emocionin më të vogël, sado që herë pas here një zë i paadresuar më afrohej tek veshi dhe më lutej, më kërkonte, më thërriste, më kujtonte se historia e Asaj nuk mund të shkruhej zakonshëm, pa emocion, si ato historitë e tjera të këtij qyteti. Gërrice, lustroje, përjetoje edhe një herë rrugën që bëre atë mbrëmje pas Asaj! Jo e heshtur, jo hije si atë natë! Duhet të qash e të bërtasësh kur dëshmon atë që ka ndodhur, ose mos u ndje fare, mos trego përralla! Më mirë dil në qytet, ose shko vërtetë tek Bermudet, tregojua atyre atje fatin e asaj barke që humbi atë natë, që më pas të mos humbë barka e ndokujt tjetër…”
Por nuk shtoj dot tjetër gjë. Jam e vërtetë, kur them se nuk ndjeva asnjë emocion gjatë rrëfimit tim. Thjesht një dëshmitare syri dhe aq. As dhimbje, as dashuri, as mëshire, as bëra fajtor njeri, asgjë…Ato ditë, po të më kishin pyetur, mund të rrëmbehesha nga ajo që ndodhi, por se kush tha se femrat e përfolura paguajnë çmimin më të madh për lirinë, dhe unë humba edhe pikën e fundit të shtysës për një dëshmi ndryshe. Mbase e tëra kjo është një kohë e humbur dhe dëshmia ime thjesht duhet dhënë për të mbetur diku në arkivat e qytetit, nën pluhurin e asaj që ndodh çdo ditë.